Czego dokładnie doświadcza mózg pod wpływem sztuki? Czy doznania estetyczne naprawdę mogą nas zmieniać?
Badacze neuronauki poznawczej twierdzą, że jesteśmy świadomi tylko około 5% swojej aktywności umysłowej. Reszta naszego doświadczania, fizycznego, emocjonalnego, sensorycznego, żyje poza naszymi świadomymi myślami.
Kiedy wchodzisz do pokoju, prawdopodobnie nie zauważasz wszystkiego, na co reaguje twoje ciało: strumienia światła z lampy, koloru ścian, temperatury, zapachów i faktur. Możesz myśleć o sobie jako o ciele niezależnie poruszającym się w świecie, jednak jesteś połączony ze wszystkim wokół. Twój mózg nieustannie przetwarza miliony sygnałów sensorycznych docierających z twego otoczenia. I to właśnie zmysły stanowią podstawę tego, jak i dlaczego sztuka i estetyka prowadzą do wzmocnienia naszego zdrowia i dobrego samopoczucia.
Zapewne znasz już transformacyjną moc sztuki. Na pewno zdarza ci się zatracić w muzyce, obrazie, filmie lub spektaklu i poczuć, że coś się w tobie zmienia: czytać książkę tak wciągającą, że gorliwie polecasz ją przyjaciołom; słuchać piosenki tak poruszającej, że odtwarzasz ją w kółko, zapamiętując każde słowo. Postęp technologiczny pozwala badać ludzką fizjologię jak nigdy dotąd, a rosnąca społeczność multidyscyplinarnych naukowców zajmuje się analizowaniem wpływu sztuki i estetyki na człowieka. Dało to początek dziedzinie, która radykalnie zmienia zrozumienie potęgi sztuki. Nazywa się ona neuroestetyką lub, bardziej ogólnie, neurosztuką.
Zazwyczaj traktuje się sztukę jak rozrywkę lub ucieczkę od codzienności – pewnego rodzaju luksus, ale ta książka pokaże ci, że sztuka to coś znacznie więcej. Jest ona bowiem w stanie pomóc w rozwiązywaniu poważnych problemów ze zdrowiem fizycznym i psychicznym, a także w nauce i rozwoju osobistym. Badania wykazują też, że bogate sensorycznie środowiska pomagają nam uczyć się szybciej i lepiej przyswajać informacje.
Tę książkę napisano zarówno dla osób, które miały niewiele wspólnego ze sztuką lub nauką, jak i takich, które bezpośrednio zajmują się tymi dziedzinami.
Mikrodozowanie estetyki
Obecnie obserwuje się wzrost mikrodozowania estetyki – ludzie używają określonych zapachów, aby złagodzić mdłości, dostosowują źródło światła, aby wpływać na poziom energii, oraz słuchają określonych dźwięków, aby złagodzić niepokój. Ćwiczenia fizyczne pomagają obniżyć poziom cholesterolu i zwiększyć poziom serotoniny w mózgu. W ten sam sposób zaledwie 20 minut rysowania lub nucenia może zapewnić natychmiastowe wsparcie stanu fizycznego i psychicznego.
W książce “Mózg pod wpływem sztuki” przybliżono niektóre mechanizmy i reakcje, które aktywuje w nas sztuka i estetyka. Pokazano, jak można wykorzystać sztukę, aby złagodzić fizyczne i psychiczne dolegliwości, pogłębić wiedzę, pobudzić społeczność i wesprzeć własny rozwój. Na przestrzeni tysiącleci sztuka była katalizatorem głębokich zmian indywidualnych i społecznych, ponieważ w niezaprzeczalny sposób dosłownie zmienia naszą biologię, psychologię i zachowanie. Dzięki postępowi w badaniach i technologii jesteśmy w stanie lepiej oszacować, jak nasze ciało zmienia się w czasie rzeczywistym pod wpływem sztuki i estetyki.
Przyszłość neurosztuki obiecuje coś, co może okazać się kolejną rewolucją: taką, w której zaakceptujemy artystę istniejącego w każdym z nas i przyjmiemy, że posiadamy wrodzone umiejętności do przekształcania naszej biologii, rodziny, pracy i społeczności poprzez integrację aktywności artystycznych w zamierzony i trwały sposób.
Nauka wykazała, że nie ma dwóch osób, które reagują na sztukę i estetykę w dokładnie taki sam sposób. Smak, dotyk, węch, wzrok i słuch to tylko wierzchołek przysłowiowej góry lodowej – badania w neuroestetyce i innych dziedzinach wywołały debatę na temat tego, ile naprawdę mamy zmysłów. Niektórzy sugerują, że liczba ta może sięgać nawet 53 i obejmuje złożone sieci dynamiczne, takie jak termocepcja – sposób, w jaki odczuwamy temperaturę; zmysł równowagi, czy propriocepcja – świadomość tego, jak ciało porusza się w przestrzeni. Zaprezentowane w książce przykłady dowodzą, że sztuka i estetyka angażują jednocześnie wiele układów biologicznych i obszarów mózgu.
Życie w postawie estetycznej
Neurosztuka pokazuje nowe możliwości w relacji umysł–mózg–ciało, a ponieważ dziedzina wciąż się rozwija, może pomóc w świadomym wyborze stylu życia.
Obserwujemy wzrost liczby ludzi na całym świecie, którzy robią na drutach, uprawiają ogród, malują, piszą, grają na instrumentach i wprowadzają więcej sztuki i estetyki do swojego życia. Rośnie potrzeba, aby być kimś więcej niż tylko produktywnym pracownikiem – żyć pełnią zmysłowego świata.
Podobnie jak w kalejdoskopie, przesuwając punkt skupienia swojej świadomości, możesz stworzyć zupełnie nowe doświadczenia, które skierują cię ku bardziej estetycznej mentalności. Takiej, w której ciekawość, nieograniczona eksploracja, świadomość sensoryczna i twórcza ekspresja stają się podstawą codziennego życia.
Sztuka ma zdolność przekształcania nas. Może pomóc przejść od choroby do zdrowia, ze stresu do spokoju lub od smutku do radości, a także umożliwić rozkwit i rozwój. Może doprowadzić do głębokich odmieniających stanów, wpływając na naszą fizjologię.
Sztuka zawsze wzbudzała najwyższą formę nadziei, a nauka obecnie dostarcza nowej wiedzy, z której każdy z nas może skorzystać. Warto więc dowiedzieć się co dzieje si e z naszym organizmem pod wpływem sztuki, by wspierać swoje zdrowie i rozwój oraz inspirować do tego naszych najbliższych.
Susan Magsamen
Jest założycielką i dyrektorką wykonawczą International Arts + Mind Lab (IAM Lab) w Center for Applied Neuroaesthetics (Centrum Neuroestetyki Stosowanej), pionierskiej inicjatywy Pedersen Brain Science Institute na Uniwersytecie Medycznym Johnsa Hopkinsa.
Jej praca łączy naukę o mózgu i sztukę, koncentrując się na tym, jak unikalna reakcja na sztukę i doświadczenia estetyczne odzwierciedlają się na poziomie neurobiologicznym, wzmacniając ludzki potencjał. Stworzyła również Impact Thinking Model, oparte na dowodach naukowych podejście badawcze stosowane w celu przyspieszenia wykorzystania sztuki i estetyki do rozwiązywania problemów związanych ze zdrowiem, dobrym samopoczuciem i uczeniem się. Schemat działania dopuszcza wiele „sposobów poznania”, w tym przeżyte doświadczenia i opinie społeczności wraz z innymi interdyscyplinarnymi metodami badawczymi.
Oprócz swojej roli w IAM Lab jest adiunktem neurologii na Uniwersytecie Johnsa Hopkinsa i pełni funkcję współdyrektorki projektu NeuroArts Blueprint Project we współpracy z Aspen Institute.
Przed założeniem IAM Lab pracowała zarówno w sektorze prywatnym, jak i publicznym, opracowując społeczne programy i produkty kierowane do osób w różnym wieku – od wczesnego dzieciństwa po schyłek życia. Stworzyła zarówno wielokrotnie
nagradzany Curiosityville, spersonalizowany świat nauki online, który w 2014 roku został nabyty przez Houghton Mifflin Harcourt, jak i Curiosity Kits, firmę produkującą praktyczne zestawy multisensoryczne, która została przejęta przez Torstar w 1995 roku.
To nagradzana autorka, która opublikowała do tej pory siedem książek.
Jest członkinią Królewskiego Towarzystwa Wspierania Sztuki i doradczynią strategiczną wspierającą przywództwo, ciekawość i innowację w globalnych organizacjach i inicjatywach. Jest także członkinią między innymi Society for Neuroscience, National Organization for Arts in Health, Academy of Neuroscience for Architecture oraz Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego, Brain Futures, Playful Learning Landscapes i Making Healthy Communities: Arts + Public Health in America.
Ivy Ross
Jest wiceprezeską do spraw projektowania sprzętu w firmie Google, w dziale, który został oficjalnie utworzony w 2016 roku. Od 2017 roku Ross i jej zespół wprowadzili na rynek gamę produktów konsumenckich, od smartfonów po inteligentne głośniki, zdobywając ponad 200 światowej klasy nagród z dziedziny projektowania. Ta kolekcja ustanowiła nowy kierunek estetyki projektowania produktów technologicznych, który opiera się na dotykowości, odważnych rozwiązaniach i emocjach.
W swojej karierze Ross zajmowała stanowiska kierownicze – od szefowej do spraw projektowania i rozwoju produktów po CMO i prezeskę – w kilku firmach, w tym w Calvin Klein, Swatch, Coach, Mattel, Bausch & Lomb oraz Gap.
Jest współautorką kilku książek.
Pojawiła się jako mówczyni na szczycie najbardziej wpływowych kobiet magazynu „Fortune” i została wymieniona przez „Businessweek” jako jedna z „nowych twarzy przywództwa”. W 2019 roku zajęła dziewiąte miejsce na liście „100 najbardziej kreatywnych ludzi w biznesie” „Fast Company”. To znana artystka, której innowacyjne dzieła metalowej biżuterii znajdują się w stałych kolekcjach 10 międzynarodowych muzeów, w tym Smithsonian American Art Museum w Waszyngtonie. Jest również laureatką prestiżowego stypendium National Endowment for the Arts, a także otrzymała nagrody Women in Design i Diamond International za swoje kreatywne projekty. Pasjonuje ją potencjał ludzki i relacje międzyludzkie. Wierzy, że połączenie sztuki i nauki może urzeczywistnić magię i ożywić wspaniałe pomysły i marki.
